Khaki op de catwalk >>>

Olivier Rousteing voor Balmain, herfst/
winter 2014. Foto: Victor Virgile/Getty
Images

Khaki lijkt definitief een plek te hebben veroverd in het kleurenpallet van de mode. Het is de kleur van de lente- en zomerkleding van 2015. en zo steekt deze kleur, die bijna 50 jaar jaar geleden voor het eerst op de catwalk verscheen, weer de kop opsteken. De seizoenscollectie van Marc Jacobs toont veel khaki modellen en Ralph Lauren past de kleur toe op zijn safari-mode. Vorig jaar ontwierp Olivier Rousteing voor Balmain stoere khaki stukken met een militaire look, Addy van den Krommenacker gebruikte het samen met andere groentinten in 2011 voor ‘A Glamorous Peaceful Warrior Woman’, Dries van Noten paste khaki in 2000 toe, AF Vandervorst deed dat eind jaren negentig, en Yves Saint Laurent was een van de eersten in 1968. Maar waar komt khaki eigenlijk vandaan?

Een veldheer maakt mode

Harry Lumsden, commandant van de in Punjab gestationeerde Bengal Irregular Cavalery, paste de kleur, heel baanbrekend, in 1846 voor het eerst toe op de kleding van zijn manschappen. Hij had de kleur afgekeken van de inheemse soldaten en Lumsden vond khaki gewoon geschikter om in te vechten dan het Engelse knalrood. Met mode hadden zijn ‘dirty shirts’ niets te maken en dat zo’n honderd jaar later modegrootheden ermee aan de haal zouden gaan, had hij vast niet voorzien. ‘Zijn’ kleur werd van ‘geschikt voor diensten overzee’ tot de legerkleur bij uitstek en daarmee inspiratiebron voor ontwerpers. Maar eerlijk is eerlijk, khaki is niet het enige wat ontwerpers succesvol van het leger gejat hebben. Want werkelijk alles wat een soldaat droeg is wel eens op de catwalk verschenen. 

Militaire look

Wie dit seizoen voor een militaire look wil gaan hoeft daarom niet duur te winkelen, maar kan gewoon eens kritisch in de eigen klerenkast kijken. Want zonder dat wij het weten hebben we allemaal wel ‘militaire’ kledingstukken hangen. Overduidelijk zijn natuurlijk kledingstukken met epauletten, hét symbool van militaire macht. Epauletten stammen af van een praktisch lintenbundeltje op de schouder dat moest voorkomen dat uitrustingsstukken afglijden. Zij werden vanaf de achttiende eeuw, in ieder geval bij het Franse leger, gebruikt als rangonderscheidingsteken. Eind negentiende eeuw zien we epauletten voor het eerst in de burgermode en vandaag de dag zijn ze niet meer weg te denken bij sportieve outdoor-overhemden en bij jassen zoals trenchcoats. 

Oude Burberry-reclame voor trenchcoats;( coll. NMM, Soesterberg),
Humprey Bogart maakte de trenchcoat geliefd;
Burberry trenchcoat voor dames (Burberry.com)

De Trenchcoat komt overigens ook uit het leger, een herkomst die niet echt bekend is, maar een beetje taalkundige wel uit het woord kan afleiden. 'Trench' betekent loopgraaf en dat is de plek waarvoor de jas werd ontworpen. De natte loopgraven van de Eerste Wereldoorlog vroegen om een waterbestendige  jas. Thomas Burberry, welbekend van de Burberry-ruit, maakte de jas in 1901 voor het British Royal Flying Corps van gabardine, en voorzag hem van praktische accessoires zoals epauletten, stormflap, ceintuur, klepzakken met D-ringen en comfortabele raglanmouwen. Die mouwen zijn vernoemd naar Lord Raglan, die tijdens de Slag bij Waterloo in 1815 een arm verloor en daarom makkelijk aan te trekken kledingstukken nodig had. De trenchcoat werd een klassieker, niet alleen omdat de redders van het vaderland hem droegen, maar vooral ook Hollywoodsterren als Humphrey Bogart in Casablanca en stijlicoon Audrey Hepburn in Breakfast at Tiffany’s. En daar denken we toch eerder aan bij het zien van de trenchcoat, dan aan de loopgravenoorlog.

Populair door filmsterren

Lord Cardigan, door Francis Grant, 1841

Audrey Hepburn heeft nog een ‘militair’ kledingstuk populair gemaakt, dat we waarschijnlijk wel in onze kast hebben: de cardigan - het kraagloze vest met knopen dat zij bij voorkeur achterstevoren droeg. Het is vernoemd naar Lord Cardigan, aanvoerder van de Light Brigade, die vocht tijdens de Krimoorlog (1853-1856). We weten niet of het vest nu vernoemd is naar de ‘dashing uniforms’ van zijn huzaren - blauwe kamgaren vesten, gedecoreerd met gouden tressen, of naar het fraaie verhaal dat Cardigan in het heetst van de strijd zijn trui met een zwaard zou hebben opengereten, om die daarna met knopen weer op te lappen. Feit is wel dat een praktisch kledingstuk was geboren. Je kan het klassiek dragen of  sportief - het is altijd goed. Een blouse of een T-shirt eronder en je bent netjes. 

Audrey Hepburn - tijdloze elegantie
in een klassieke cardigan

Het T-shirt heeft ook een vergeten militaire herkomst, alleen niet van de landmacht, maar van de marine. Na eerdere modellen uit wol, met knoopjes en lange mouwen, werd in 1913 het wit katoenen hemd met korte mouwen bij de U.S. Navy ingevoerd als onderhemd. Mannen zouden het dragen als onder- of werkkleding, als bovenkleding was het ‘not done’. Dat veranderde toen Marlon Brando in ‘A Streetcar named Desire’ (1951) in een sexy, strak T-shirt zijn opwachting maakte en iedereen verleidde tot het dragen ervan. 

Alle tinten militair

En zo zijn er veel ingeburgerde militaire kledingstukken geschikt voor leger look. Montycoats, houtje-touwtje-jassen vernoemd naar veldmaarschalk Montgomery, werden populair bij burgers nadat de overschotten in 1946 gedumpt waren; Chino’s, khaki-kleurige katoenen broeken van het Britse en Amerikaanse leger; desertshoes, de bekende Clarks, ontwikkeld voor Britse officieren in woestijngebieden; Wellingtonboots - rubber regenlaarzen, gedragen door soldaten tijdens de wereldoorlogen, maar ontwikkeld in de negentiende eeuw voor de cavalerie van de Hertog van Wellington; bomber jacks, patrol caps, balaklava’s, ga zo maar door.

De modetrend van het moment volgen hoeft dus niet lastig te zijn. Wie voor de hard core legerlook wil gaan en voor wie deze militaire items te ‘gepolijst’ zijn, kan natuurlijk ook de dumpwinkel plunderen: gevechtslaarzen, een parka, een combatbroek en je bent ready-to-go. Zo lang het khaki is, is het goed.

Generaal Montgomery in zijn geliefde Duffelse jas; Montycoat van Gloverall

Dit artikel verscheen in Frederik - Militaire Geschiedenis Nu Magazine, zomer 2015, ter gelegenheid van het 10 jarig bestaan van het Nederlands Instituut voor Militaire Geschiedenis. Wil je meer lezen, klik dan hier voor een uitgebreid artikel.